Autor: Emilia Lorenc
Koszyczek wielkanocny to znacznie więcej niż sam koszyczek z jedzeniem, każdy produkt znajdujący się w środku ma znaczenie symboliczne. Tradycyjny koszyczek powinien być wiklinowy, wyłożony białą serwetką, ozdobiony bukszpanem lub gałązkami borówek, które mają kolor nadziei – zielony.
Baranek wielkanocny
Głównym symbolem Świąt Wielkanocnych jest Baranek – znak pokory, łagodności, zmartwychwstania. Dawniej baranek był wypiekany z ciasta chlebowego lub lepiony z masła. W obecnych czasach popularne są baranki z cukru, jednak w naszym koszyczku może znaleźć miejsce baranek ulepiony z masy solnej, z wełny owczej lub gliniany.
Baranek z masy solnej
- 200g mąki
- 200g soli
- ok. ? szklanki wody ciepłej
- płatki owsiane lub kasza
Mąkę mieszamy z solą i dodajemy wodę, masa ma być plastyczna, ale nie rzadka, wyrabiamy 5-10 minut. Formujemy małą kulkę na głowę. Robimy dużą kulkę, łącząc masę solną z płatkami – to będzie tułów. Łączymy dwie kulki ze sobą. Przygotowujemy wałeczki z masy i skręcamy w ślimaczki, które będą rogami baranka, mocujemy je na głowie po bokach. Rysujemy pisakiem oczy, buzię i baranek gotowy.
Chleb
Chleb to od wieków podstawowy pokarm, jest symbolem życia. Najlepiej włożyć do koszyczka chleb własnego domowego wypieku. Chleb powinien być dobrze wyrośnięty i wypieczony. Można na tę okazję upiec specjalny mały bochenek.
Chleb na drożdżach
zaczyn:
- 100 g mąki pszennej orkiszowej białej
- 100 g wody letniej
- 10 g świeżych drożdży
- płaska łyżka cukru trzcinowego
Wymieszać składniki dokładnie i zostawić przykryte ściereczką w ciepłym miejscu na minimum 2 godziny.
ciasto:
- 250 g maki orkiszowej
- 250 g mąki pszennej razowej
- 250 g wody
- 16 g świeżych drożdży
- łyżeczkę soli morskiej
Wszystko dobrze wyrobić, pozostawić w ciepłym miejscu do wyrośnięcia, potem można dodać słonecznik i przełożyć do blaszki. Należy odczekać, by ponownie wyrosło. Piec w ok. 190 stopniach C.
Chleb na zakwasie
- 1 kg mąki razowej pszennej lub orkiszowej
- ? szklanki: płatków naturalnych zbożowych, ziarna słonecznika, pestek dyni, rodzynek, suszonych śliwek, siemienia lnianego
- ? szklanki kminku zalewamy gorącą wodą
- chwilę odczekujemy i dodajemy do ciasta: 4 łyżki zaczynu z zakwasem lub podstawowy zakwas chlebowy pół szklanki
- sól morska, cukier trzcinowy lub ok. 3 łyżki melasy
- litr ciepłej wody
Wszystko dokładnie mieszamy. Odkładamy 3-4 łyżki ciasta do słoika, które będą zaczynem do następnego chleba. Zaczyn należy przechowywać w lodówce nie dłużej niż tydzień. Ciasto chlebowe przekładamy do foremki wysmarowanej dokładnie masłem i posypanej ziarnem sezamu. Chleb przykrywamy bawełnianą ściereczką i pozostawiamy w ciepłym miejscu na 12 godzin do wyrośnięcia. Chleb pieczemy w temp. 190 stopniach ok. godziny.
Jajka
W koszyczku wielkanocnym istotne są jajka jako symbol odradzającego się życia, płodności, zwycięstwa. Zanim będziemy ozdabiać jaja, zadbajmy oto, by były to jaja wiejskie. Najstarsza metoda ozdabiania to pisanki – piszemy na skorupce ugotowanego jaja wzory roztopionym woskiem igłą, szydełkiem czy słomką. Następnie zanurzamy w barwniku, oczywiście wody gotowanej z łupinami cebuli, która daje brunatnoczerwoną barwę.
Kraszanki powstają po ugotowaniu jajek w naturalnych barwnych wywarach:
- łupinki cebuli – brunatnoczerwone
- kora dębu – czarne
- kwiat nagietka – żółte
- pędy młodego żyta – zielone
- burak – różowo-fioletowe.
Inne techniki ozdabiania jajek:
- drapanki – na wymalowanym na kolorowo jajku wydrapujemy szydełkiem lub innym ostrym przedmiotem ozdobne wzory
- oklejanki – ozdabiamy skorupkę, oklejając sitowiem, płatkami bzu lub innych kwiatów, kolorowym papierem, słomkami
- nalepianki – jajko ozdabiamy, nalepiając na skorupkę wzory wycięte z kolorowego papieru.
Ser
Ser w koszyczku wielkanocnym ma zapewnić zgodę między człowiekiem a przyrodą, to symbol przyjaźni. Może to być owczy oscypek, ser kozi czy twaróg wiejski z mleka krowiego.
Ser biały z pełnego mleka
Musimy mieć przynajmniej 2 litry świeżego wiejskiego, pełnego mleka. Mleko odstawiamy w ciepłe miejsce do skwaszenia na 2-3 dni – w zależności od temperatury. Podczas kwaszenia się mleka można zebrać śmietanę. Po uzyskaniu zsiadłego mleka delikatnie je ogrzewamy, aż zacznie oddzielać się serwatka, nie doprowadzamy do gotowania. Wytrącony ser należy odsączyć na sicie wyścielonym lnianym płótnem.
Sól, chrzan, pieprz
Sól to symbol prawdy i oczyszczenia, w polskiej tradycji zazwyczaj chleb i sól występują razem, wita się nimi gości. Najlepszym wyborem będzie sól kamienna nieoczyszczona lub morska, która jest bogata w różne mikroelementy.
Pieprz to gorzkie zioło i jego miejsce w koszyczku pochodzi z tradycji żydowskiej; był używany do przygotowania pikantnego sosu w którym maczano paschalnego baranka.
Chrzan w tradycji polskiej wkładamy do koszyczka w postaci korzenia, który następnie kroimy w plasterki i częstujemy zebranych przy śniadaniu wielkanocnym. Możemy jednak też użyć starty chrzan wymieszany z żółtkiem. Chrzan symbolizuje siłę fizyczną i zdrowie.
Pasztet
Wędlina lub mięso to symbol dostatku i zamożności. Zamiast wędliny możemy włożyć przygotowany pasztet z soczewicy lub soi. Jeśli używamy potraw mięsnych, warto upiec w ziołach np. schab czy przygotować gotowaną szynkę.
Pasztet z soczewicy
- 1 szklanka czerwonej soczewicy
- 1 szklanka soku pomidorowego
- 4 marchewki
- 1 duża cebula
- 3 jajka
- 2 duże ząbki czosnku
- łyżeczka kminku mielonego
- łyżeczka majeranku
- sól morska
- ziarno sezamu
- orzeszki pistacjowe niesolone
Soczewicę gotujemy w 1,5 szklanki wody i podczas gotowania dodajemy szklankę soku pomidorowego lub przecieru. Ma mieć konsystencję papki. Gdy soczewica się gotuje, na patelni należy zeszklić na oliwie z oliwek drobno pokrojoną cebulę, a pod koniec dodać rozgnieciony czosnek oraz przyprawy. Dodajemy startą drobno marchewkę i dusimy. Po przestygnięciu mieszamy soczewicę z zawartością patelni, wszystko miksujemy na konsystencję pasty. Dodajemy jajka, dokładnie mieszając, oraz sól morską i pieprz do smaku. Przekładamy do foremki wysmarowanej dokładnie masłem lub oliwą, posypanej bułką tartą. Na wierzch posypujemy ziarnem sezamu. Pieczemy w temp. 190 stopni C, ok. 30-40 minut.
Babka Wielkanocna
Ostatnia rzecz, która powinna się znaleźć w koszyczku, symbolizuje umiejętność i doskonałość – to Babka Wielkanocna.
Babka Wielkanocna
- 3 szklanki mąki orkiszowej drobnomielonej
- 1 szklanki mleka, jako zamiennik można użyć mleka koziego lub mleko ryżowe
- 1/2 szklanki cukru trzcinowego lub melasy
- 120 g (pół kostki) masła naturalnego
- 50 g świeżych drożdży
- 3 żółtka
- 1 jajo całe
- rodzynki
- szczypta soli morskiej
- kruszonka
- 2/3 szklanki mąki orkiszowej
- pół szklanki cukru trzcinowego
- 100g masła
Składniki mieszamy, wyrabiamy, po czym ciasto kruszymy. Rozrabiamy drożdże w ciepłym mleku z cukrem
trzcinowym i odrobiną mąki. Odstawiamy na około pół godziny. Do drugiego naczynia dajemy mąkę, jaja, namoczone wcześniej rodzynki, masło, sól, wyrabiamy, dodając delikatnie przygotowany zaczyn. Wyrabiamy dokładnie, aż ciasto będzie odchodzić od ręki. Ciasto odstawiamy przykryte ściereczką do wyrośnięcia. Przekładamy je do foremki wysypanej mąką. Posypujemy kruszonką. Pieczemy w temp. 180 stopni C, ok. 1 godziny.